ADMINISTRATORZY ZAMIEJSCOWI (LATA 1817-1933)
brak wizerunku	Georg Heinrich Ortmann (lata administrowania na terenie Izbicy i okolic 1817—1837) Urodzony 12 lutego 1789 roku we wsi Ebenheim w Księstwie Gotha, ordynowany w 1814 roku podczas Święta Trójcy w kościele Augustyna w Gotha. Nauczyciel w gimnazjum w Bydgoszczy (Bromberg) w latach 1815-1816, pastor w Chodczu w latach 1817-1849. Superintendent Boerner z Płocka relacjonował Konsystorzowi, iż pastor Ortmann zmarł 22 maja 1849 roku "w mojej obecności po pięciu dniach słabości". Żonaty, jego syn Theodor był kantorem gminy w Chodczu (zmarł w 1848) Jedna córka sprawiała pastorowi Ortmannowi wiele kłopotów i nerwów.
brak wizerunku	Friedrich Gottlieb Kruschwitz (1837-1846) Urodzony w Jałowicach koło Gubina (Jaulitz bei Guben). Pastor w Babiaku 1826-1845 i Sompolnie od 1845 do 1848, gdzie zmarł w dniu 16 kwietnia 1848 w wieku 51 lat. Żonaty z Johanną, z domu Kutschke.
brak wizerunku	Wilhelm Biedermann (1846-1847) Pastor w Zduńskiej Woli 1831-1836, w Dąbiu 1836-1845. „Z powodu konfliktu z Konsystorzem Generalnym musiał opuścić Dąbie”. Pastor w Babiaku 1846-1847, także tutaj pozbawiony urzędu przez Konsystorz Generalny. Pastor Biedermann został pochowany na cmentarzy w Lutomiersku.
brak wizerunku	Gottlieb Ehrentraut (1847-1848) Urodzony w miejscowości Prydlantz (Czechy lub Słowacja). Pastor w Przedczu w latach 1832-1848 i Sobiesękach w latach 1849-1855. Ustąpił w 1855 roku ze względu na chorobę. Po dwóch latach cierpień zmarł w 1857 roku w Kaliszu.
	Karl Ferdinand Seelig (1848-1852; 1864-1867; 1870-1891) Urodzony w Sieradzu w dniu 10 lipca 1823, studiował teologię w Dorpacie 1844-1847 i ordynowany w dniu 21 marca 1847. Pastor w Babiaku 1848-1849, w Sompolnie 1849-1891. Swój jubileusz 25-lecia obchodził razem ze swoim kolegą ze studiów pastorem Ludwigiem Müllerem w dniu 21 marca 1872 w Piotrkowie Trybunalskim. Zmarł w dniu 15 grudnia 1891 roku i pochowany został na cmentarzu w Sompolnie.
	August Hirszowski (1852-1853; 1891-1892) Urodzony w dniu 16 sierpnia 1824 w Niestuszewie, studiował teologię w Dorpacie 1845-1850, ordynowany w dniu 7 lipca 1850. Administrator w Babiaku 1852-1853, wikariusz w Kleszczowie, pastor w Przedczu 1857-1892. Zmarł w dniu 1 lipca 1892 roku.
brak wizerunku	Ottomar Gerth (1853-1854) Urodził się w Poznaniu w dniu 12 marca 1823 roku. Studiował teologię w Dorpacie w latach 1844-1848. Po swojej ordynacji był wikariuszem przy Superintendencie w Płocku a następnie przy Superintendencie w Kaliszu. Administrator w Przedczu 1852-1857, następnie wikariusz w kościele Świętej Trójcy w Łodzi. Pastor we Władysławowie 1862-1867 i administrator w Sobiesękach 1867-1871. W roku 1871 został zwolniony ze stanowiska przez Konsystorz. W Piotrkowie Trybunalskim był pedagogiem, gdzie zmarł w 1879 roku. Gerth ożenił się we Władysławowie z dziewczyną o niezbyt dobrej opinii. Jego obie córki żyły przed 1939 roku w Łodzi.
brak wizerunku	Kasimir Lembke (1854-1857) Urodzony w Warszawie w 1828 jako syn urzędnika, studiował teologię w Dorpacie 1849-1853 i ordynowany w dniu 13 listopada 1853. Administrator w Babiaku 1854-1857, w Łowiczu 1857-1858, w Przasnyszu 1858-1872. Ponieważ był on pasywny i pozbawiony energii, nie podejmował więc działań przeciwko rozprzestrzenianiu się ruchu baptystów. Co więcej zwalczał go nieduchownymi i niedozwolonymi środkami. Konsystorz usunął go przez to z Przasnysza. Pastor w Dąbiu 1872-1887, we Władysławowie 1888-1890. Tutaj zdymisjonowany przez Konsystorz. Niespokojny, bezczynny człowiek. Zmarł w dniu 14 lutego 1897 roku. Jego potomstwo zostało katolikami.
brak wizerunku	Hugo Herrmann (1857-1864) Urodzony w Brzezinach w dniu 10 września 1833 jako syn pastora Christiana Georga Hermanna, studiował teologię w Dorpacie 1851-1855. Po jego ordynacji 1856 i czasie wikariatu pastor w Babiaku 1857-1864. Zmarł w dniu 17 czerwca 1864 podejrzaną, nienaturalną śmiercią.
	Heinrich Karl Zander (1867-1870) Urodzony 20 stycznia 1838 jako syn pastora Karla Zandera, studiował teologię w Dorpacie 1857-1862 i ordynowany w dniu 19 kwietnia 1863. Wikariusz w kościele Świętej Trójcy w Łodzi i w Kaliszu 1863-1865, podobnie przy Generalnym Superintendencie 1865-1867. Pastor w Babiaku 1867-1869, w Chodczu 1869-1872, w Aleksandrowie koło Łodzi 1872-1888 i w Kielcach 1888-1911. Zander cieszył się dużą popularnością ze względu na swoje serdeczne i zrównoważone usposobienie. Zmarł w Kielcach w dniu 22 października 1911. Żonaty w 1. Małżeństwie z Albertą, z domu Lentz (zmarła w Chodczu 1872 w wieku 24 lat), w 2. Małżeństwie z Lydią, z domu Stiller, córką pastora Eduarda Stillera z Ozorkowa.
	Oskar Kleindienst (1892-1893) Urodzony w 1862 roku w Kaliszu jako syn nauczyciela, studiował teologię w Dorpacie 1883—1888 i ordynowany w dniu 8 kwietnia 1888 roku. Wikariusz w kościele Świętej Trójcy w Łodzi 1888-1889. Pastor w Chodczu 1889-1897 i Płocku 1897-1913. Zmarł tutaj w dniu 3 marca 1913 roku. Dwa miesiące przed swoją śmiercią napisał list do swojej gminy "w którym dziękował wszystkim za oznaki miłości i prosił Boga aby zachował wszystkich wiernych w wierze, a wszystkich niewierzących nawrócił do swojej łaski". Żonaty z Marthą z domu Tochtermann, córką pastora Heinricha Leo Tochtermanna w Ossówce. Jego najstarsza córka poślubiła pastora Gustawa Manitiusa w Zduńskiej Woli.
	Leopold Wilhelm Wojak (1893-1899) Urodzony w dniu 15 marca 1867 roku w Grodźcu jako syn nauczyciela i kantora Johanna Gottfrieda Wojaka i Marie z domu Kurz. Studiował teologię w Dorpacie 1887-1891 i ordynowany w dniu 25 października 1891 roku. Wikariusz w Warszawie 1891-1892, pastor w Sompolnie 1892-1898, w Brzezinach 1899-1912 i w Częstochowie 1912-1953. W latach 1953-1962 na emeryturze. W dniu 25 października 1952 rozpoczął obchody swojego 60-lecia powołania na urząd. Zmarł 31 marca 1962 roku. Żonaty z Pauline Emilie Auguste z domu Teichmann (zmarła 4 kwietnia 1929 roku), córką superintendenta Teichmanna w Turku. Dzieci: Janina Anna, Marie Eugenie, Stefan Karl, Thaddäus Joseph i Michael Peter. W lutym 1945 roku odbyła się w parafii pastora Wojaka w Częstochowie pierwsza powojenna konferencja pastorów, którzy wybrali tymczasowe władze kościelne.
brak wizerunku	Anton Rutkowski (1899 - od lutego do października) Urodzony 11 lutego 1865 roku, studiował teologię w Dorpacie 1884-1889 i ordynowany w dniu 26 maja 1889 roku. Wikariusz w kościele Świętej Trójcy w Łodzi, pastor w Dąbiu 1891-1924 i Sycowie 1924-1934. Od 1934 roku na emeryturze w Dąbiu. Na początku sierpnia 1945 roku został zamordowany. O tym pisał do dra Eduarda Kneifla były łódzki lekarz dr Eduard Ziegler, który w 1945 roku mógł praktykować w swoim rodzinnym Dąbiu na podstawie radzieckiego zezwolenia: "W dniu 4 sierpnia 1945 roku zostałem wezwany przez policję do pokoju, w którym mieszkał pastor Rutkowski, aby potwierdzić jego śmierć. Natrafiłem na sine ciało. Wokół jego szyi był mocno zaciśnięty stryczek, przymocowany do uchwytu okiennego. Ciało zwisało przy oknie bez dotykania podłogi. Moim zdaniem to nie było samobójstwo. W ten okrutny sposób odebrano mu życie. On nie mógł związać tak mocno stryczka, także ułożenie ciała było inne. Pastor Rutkowski miał wielu wrogów wśród Polaków." Ponadto dr Ziegler w piśmie stwierdził: "To było dla mnie ciężkie przeżycie, zobaczyć taki widok". Żona pastora Rutkowskiego została w Cycowie, podobnie jak jego najmłodsza córka. Jego córka Sophie wyszła w Dąbiu za mąż za nauczyciela Neldnera. Jego syn, lekarz dr Anton Rutkowski praktykował przed 1939 rokiem w Łęczycy.
brak wizerunku	Ludwig Freymann (1899-1900) Urodzony w Liwonii (obszar dzisiejszej Łotwy) w dniu 6 marca 1865 roku, studiował teologię w Dorpacie 1885-1890 i został w 1891 roku ordynowany w Rydze. Wikariusz w Liwonii do 1897 roku, administrator we Władysławowie od 1897 do 1901 roku i w Rawie 1901-1907 (wybrany tutaj 29 września 1901 roku). W latach 1907-1909 administrował w jednej z gmin w Liwonii. Zmarł nagle w 1909 roku na jednej z ulic w Rydze. Żonaty, związek bezdzietny. Miał fenomenalną pamięć i dużą wiedzę, ale nie potrafił tego wykorzystać.
	Ferdinand Karl Woldemar Buschmann (1900-1903) Urodzony w 1855 roku* w Kaster (Caster) na terenie Liwonii, narodowości estońskiej. Studiował teologię w Dorpacie 1878-1888 i 1890-1891. Przerwał swoje studia, aby zostać nauczycielem domowym w okolicach Wilna, w Sänna (Sennen) w powiecie Võrumaa (Werro) i Aidu (Aidenhof) w powiecie Viljandimaa (Fellin). W latach 1880-1883 był on także nauczycielem w szkole parafialnej w Dorpacie. Ordynowany w dniu 14 listopada 1893 roku na wikariusza w kościele w Karris (Oesel). W latach 1880-1890 był członkiem Estońskiego Towarzystwa Naukowego, w latach 1881-1890 członkiem zarządu Estońskiego Towarzystwa Literackiego. Wikariusz w kościele Świętej Trójcy w Łodzi w latach 1893-1898 a następnie pastor w Przedczu 1898-1917. Zmarł 28 czerwca 1917 roku i pochowany na cmentarzu ewangelickim w Cettach. Żonaty z Luise Anną z domu Gehlig (w 1943 r. w Schwerin, Meklemburgia) *Według "Album Academicum Dorpat" Buschmann urodził się w 1855, zaś w wydanym w 1965 r. albumie „Eesti üloöpilaste selts" podawany jest rok 1857. Data urodzenia jest więc kwestią sporną.
	Ryszard Paszko (1903-1914) Urodzony 1 czerwca 1878 roku w Stokach w parafii Bełchatów, jako syn nauczyciela Adolfa Gustava Paschke i Karoline z domu Köbernick. Studiował teologię na Uniwersytecie w Dorpacie i ordynowany 24 czerwca 1900 roku. Wikariusz w Zgierzu 1900-1902 i Tomaszowie Mazowieckim 1902-1903. Pastor w Kole 1903-1915. W 1915 roku aresztowały go niemieckie władze okupacyjne i internowały w Celle pod Hannoverem. Po jego zwolnieniu w 1916 r. Konsystorz powierzył mu stanowisko pastora w Łomży. W dniu 15 marca 1918 r. został zwolniony ze stanowiska. Jako powód podano krzewienie polskości wśród młodzieży szkolnej oraz wśród wiernych parafii. Następnie zgłosił się jako ochotnik do powstającej armii. Dnia 25 września 1919 r. Naczelny Wódz Wojsk Polskich mianował go naczelnym kapelanem wyznania ewangelickiego i administratorem Parafii Wniebowstąpienia Pańskiego w Warszawie (ul. Puławskiej 2/4), jedynego ewangelickiego kościoła garnizonowego. Następnie pełnił służbę na stanowisku szefa Głównego Urzędu Duszpasterskiego Wyznania Ewangelicko-Augsburskiego, a od 1927 - szefa Wydziału Wyznania Ewangelicko-Augsburskiego Biura Wyznań Niekatolickich Ministerstwa Spraw Wojskowych. Na podstawie reskryptu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 15 marca 1922 roku zezwolono mu zmienić rodowe nazwisko z Paschke lub Paszke na "Paszko". Z dniem 30 września 1929 roku został przeniesiony w stan spoczynku. Pomimo tego po wybuchu II wojny światowej wziął czynny udział w walkach. Pod koniec września dostał się do niewoli sowieckiej w okolicy Zamościa. Następnie był więziony w Putywlu i Kozielsku. W Wigilię 1939 roku został wywieziony z Kozielska do Moskwy, a później zamordowany w Twerze (1940 rok). Od 1908 roku był żonaty z Lidią z domu Denel, mieli czworo dzieci (Bohdana, Halinę, Janusza oraz zmarłego przedwcześnie Stefana).
brak wizerunku	Alexander Bierschenk (1914-1916) Urodzony 17 stycznia 1875 roku w Pabianicach. Studiował teologię w Bazylei a po ordynowaniu w dniu 13 kwietnia 1903 roku został wikariuszem w Gönningen w Badenii-Wirtembergii (1903-1904). W latach 1904-1905 w Piotrkowie Trybunalskim i w Zduńskiej Woli 1905-1906. Następnie w latach 1906-1923 administrator w Sompolnie (w 1923 wycofał się z posługi duchowej) i nauczyciel religii w tamtejszym Gimnazjum do 1929 roku. W końcu pastor w Boruji Kościelnej koło Nowego Tomyśla od 1929 do 1940 roku. Zmarł 11 maja 1940 w Dusznikach-Zdroju. W 1917 roku pastor Bierschenk założył sompoleńskie gimnazjum wraz z internatem, którym kierował. W 1923 roku udał się w podróż do Ameryki, aby zebrać środki na dalszy rozwój instytucji. Gimnazjum, na rzecz którego wiele zdziałał, zostało póżniej przekształcone przez polskie władze w szkołę podstawową. W gimnazjum a później w szkole podstawowej pracowali uznani wśród niemieckiej społeczności pedagodzy, jak np. badacz osadnictwa niemieckiego Albert Breyer, niemiecki poeta Julian Will czy historyk kultury Karl Grams (pseudonim Martin Kage). Pastor Bierschenk był żonaty z Gertrudą z domu Tschinkel. Trójka dzieci: Elisabeth (zamężna z dyrektorem szkoły Wilhelmem Reege), Theodor Bierschenk (magister filozofii) oraz Stefanie (zmarła). W trakcie I Wojny światowej założył w Sompolnie elektrownię. Posiadał także wzorowy sad w Dąbrowie koło Sompolna.
brak wizerunku	Dr Voigt (1916-1918) Niestety niewiele wiadomo o tym administratorze, sprawował posługę w Kole, a później w odległym Bukareszcie.
	Dr Lucjan Lewandowski (1919 - od kwietnia do grudnia) Urodzony w Kaliszu w dniu 10 lutego 1869 roku jako syn polsko-katolickich rodziców, agronoma Wincenta Lewandowskiego i Franciszki z domu Dessauer. Uczęszczał do seminarium duchownego w Płocku, jak również do Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego, gdzie obronił pracę doktorską z zakresu prawa kanonicznego. Studiował tutaj razem z późniejszym arcybiskupem krakowskim i kardynałem - Adamem Sapiehą. Lewandowski administrował następnie różnymi gminami katolickim, ostatnią we wsi Sumin koło Lipna. W latach 1909-1912 studiował teologię ewangelicką na Uniwersytecie w Dorpacie i został ordynowany 2 lutego 1913 roku. Następnie był wikariuszem w Żyrardowie, administratorem w Kamieniu 1913-1914, wikariuszem w Lublinie i w kościele Świętej Trójcy w Łodzi. Pastor w Przedczu 1918—1921, w Rypinie od 1921 do 1925 i w Ossówce 1925—1939. Podczas II wojny światowej nie sprawował posługi. Po 1945 roku ponownie urzędował w Ossówce. W trakcie wojny rosyjsko-japońskiej 1904-1905 został uwieziony przez władze carskie w warszawskiej cytadeli na 8 miesięcy. Żonaty z Rosalie Hedwig z domu Riedel (zmarła w 1964 roku). Podczas I wojny światowej stracił córkę, a w trakcie trwania II wojny światowej 24-letniego syna. Jego syn Lucjan Juliusz Lewandowski był starszym inspektorem żeglugi w Gdańsku-Oliwie. Pastor Lewandowski Polak z urodzenia i przekonania, żył w doskonałej harmonii ze swoimi niemieckimi kolegami. Zmarł 16 sierpnia 1965 roku w ewangelickim domu starości w Węgrowie.
	Teodor Hugo Wosch (1919-1920) Urodzony 9 listopada 1870 roku jako syna nauczyciela i kantora Adolfa Heinricha Woscha. Studiował teologię w Dorpacie i ordynowany w dniu 24 marca 1895 roku. Po wikariacie był pastorem w Gostyninie 1897-1898 i w Żyrardowie 1898-1918. W czasie I wojny światowej podczas nieobecności Superintendenta Generalnego biskupa Juliusza Bursche pełnił obowiązki pierwszego pastora w Warszawie. W latach 1917-1918 przedstawiciel Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w państwowej komisji ds. kultu publicznego i oświaty. W nagłych przypadkach zastępował go superintendent Eduard Wende z Kalisza. Pastor we Włocławku w latach 1918-1938 i superintendent diecezji płockiej w latach 1932-1938. Pastor Wosch był wybitnie utalentowanym, zapalonym głosicielem Słowa Bożego, pomocnym i miłującym pokój człowiekiem. Tak pisał o nim pastor Krusche: "Bóg obdarzył go cechami, które predysponowały go jako kaznodzieję i duszpasterza i wyróżniały go na jego urzędzie. Ze swoją całą miłością do pokoju Superintendent Wosch nie był jednakże człowiekiem, który mówił o pokoju kosztem prawa i sprawiedliwości. Z największym zaangażowaniem wpierał dążenia niemieckiej części naszego kościoła na pełne i rzeczywiste równe prawa, bo tylko w tym widział gwarancję dla lepszej, pokojowej przyszłości naszego kościoła". Zmarł 12 sierpnia 1938 roku i został pochowany we Włocławku w dniu 17 sierpnia. Żonaty z Hedwig z domu Angerstein, najstarszą córką Superintendenta Angersteina z Łodzi. Nie mieli dzieci. Wychowywał siostrzenicę. [Wiecej o pastorze Woschu]
	Bertold Artur Rückert (1920-1923) Urodził się w Gostyninie w dniu 8 maja 1891 roku, choć jak podaje historyk Eduard Kneifel jego data urodzin jest kwestią sporną i w kilku publikacjach można natknąć się na różne jej daty. Studiował teologię w Dorpacie i Lipsku. Ordynowany w dniu 3 kwietnia 1921 roku. Wikariusz w Gąbinie a następnie pastor w Przedczu w latach 1922-1945. W latach 1945-1946 przebywał w obozie pracy w Mielęcinie koło Włocławka, gdyż podpisał niemiecką listę narodowościową. Następnie sprawował urząd w Piszu na terenie dawnych Prus Wschodnich. Od 30 października 1954 roku przebywał na emeryturze. Zmarł dwa miesiace później, 31 grudnia 1954 roku. Pochowany został w Świętochłowicach na Górnym Śląsku. Żonaty w bezdzietnym związku z Marie z domu Raabe.
	Adolf Krempin (1923-1933) Urodził się w Pęchratce w powiecie ostrowskim w dniu 23 listopada 1864 roku jako syn rolnika Augusta Krempina i Marie z domu Möglich. W latach 1884-1891 studiował teologię w Dorpacie, ordynowany w 1891 roku. Wikariusz w kościele Świętej Trójcy w Łodzi 1891-1894, pastor w Prażuchach 1894-1905, w Turku 1905-1911, nauczyciel religii w Łodzi w latach 1911-1923. Z Łodzi administrował w Kole, do którego to miasta w 1923 roku się przeprowadził i w dniu 11 marca został miejscowym pastorem. W Kole przebywał do 1936 roku i następnie przeszedł na emeryturę. Zmarł w dniu 25 marca 1940 roku w Łodzi i pochowany został na starym ewangelickim cmentarzu. Był żonaty z Anną Rondthaler, córką łódzkiego pastora Rondthalera. Miał jedną córkę Helenę (przyjęła po mężu nazwisko Zachert).
	Informacje na temat posługi Richarda Kneifla (1934-1945), jedynego w historii miasta pastora samodzielnej Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Izbicy Kujawskiej zamieszczone zostały w odrębnych działach: Pastor Richard Kneifel (1934-1945) oraz Wspomnienia pastora Richarda Kneifla

opracował: Błażej Nowicki, mail: kontakt@izbica-kujawska.com

ostatnia edycja: 09.12.2018r.

na podstawie:
Busch E.H, Beiträge zur Geschichte und Statistik des Kirchen und Schulwesens der Ev.- Augsburg. Gemeinden im Königreich Polen, Leipzig 1867.
Kłaczkow J., Rozwój organizacyjny parafii ewangelickich na Kujawach wschodnich w pierwszej połowie XIX wieku ze szczególnym uwzględnieniem Chodcza i Przedcza, [w:] Zapiski Kujawsko - Dobrzyńskie, t. 14: wyznania na Kujawach wschodnich i w ziemi dobrzyńskiej, Włocławek 2000
Kneifel E., Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden der Kalischer Diözese, Leipzig 1937
Tenże, Die Pastoren der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen, 1967.