PARAFIA EWANGELICKO-AUGSBURSKA W IZBICY KUJAWSKIEJ
(OBECNIE NIEISTNIEJĄCA)

Detale kościoła ewangelickiego w Izbicy Kujawskiej

Od wielu już lat na naszych oczach niszczeje kościół ewangelicki. Na nic zdają się próby nagłośnienia sytuacji. Izbicki zabytek był już głównym tematem reportaży w dwóch największych stacjach komercyjnych w naszym kraju. Niestety trudno oczekiwać, by sytuacja w najbliższym czasie miała ulec zmianie. W przypadku kościoła ewangelickiego trzeba póki co żyć przeszłością. A ta jest naprawdę bardzo interesująca. Zarys dziejów parafii ewangelickiej w Izbicy Kujawskiej przedstawiony został kilka lat temu w odrębnym artykule [zobacz] Poniżej chciałbym skupić się na opisie wybranych elementów wykończeniowych kościoła oraz prac remontowych. Tematyka ta jak do tej pory nie była szerzej poruszana przez badaczy dziejów mniejszości ewangelicko-augsburskiej w Izbicy Kujawskiej.

Zegar

Tarcza zegara obecnie (fot. Andrzej Zając)

Tarcza zegara lata 30-te (udostępnił: G. Czupryński)

Nagłówek papieru firmowego "J. Hillel Stahle. Werkzeuge. Werkzeugmaschinen" (źródło: PE-A Izbica Kuj., AP Poznań, sygn. 3, k. 2)

Tarcza zegara została wykonana z żelaznej blachy dodatkowo ocynkowanej, co miało pierwotnie zapobiegać korozji. Jej średnica wynosi 1 metr, podłoże było koloru białego. Cyfry, wskaźniki, oznaczenia minut oraz śruby mocujące były koloru czarnego. Mechanizm zegara skonstruowany był tak, by wybijać co pół i o pełnej godzinie. Młot zegara ważył 4,5 kg. Za wyprodukowanie zegara odpowiadała firma J. Hillel Stahle.Werkzeuge.Werkzeugmaschinen mająca siedzibę swojej firmy w Berlinie przy ówczesnej Koepnicker Strasse 54. Kwestie formalne po stronie izbickich ewangelików dopełniał Gottfried Steinke, izbicki nauczyciel, pełniący jednocześnie urząd kantora, notabene mocno zaangażowany w powstanie filiału parafii ewnagelicko-augsburskiej w Izbicy Kujawskiej. Producent zegara udzielił 5-letniej gwarancji w przypadku jakiejkolwiek, udokumentowanej niewłaściwej pracy zegara. Koszt wyprodukowania czasomierza wyniósł 524 marek niemieckich (w tym samo wykonanie machanizmu zegarowego kosztowało 480 marek niemieckich). Parametry zegara znamy dzięki zachowanej korespondencji z dnia 20 lutego 1909 roku pomiędzy producentem zegara a Gottfriedem Steinke.

Krzyż z kulą

Krzyż z kulą obecnie (fot. Andrzej Zając)

Piorunochron obecnie (fot. Andrzej Zając)

Fragment papieru firmowego "Fabryki Wyrobów z Kutego Żelaza Józefa Skrobeckiego" (źródło: PE-A Izbica Kuj., AP Poznań, sygn. 3, k. 6)

Za wykonanie krzyża z kulą odpowiedzialna była Fabryka Wyrobów Z Kutego Żelaza Józefa Skrobeckiego, założona w 1890 roku we Włocławku z siedzibą przy ulicy Biskupiej. Właściciel był jednym z najbardziej znanych rzemieślników w branży ślusarskiej we Włocławku. Krzyż ma 8 stóp wysokości (około 240 cm) i wraz z kulą kosztował 130 rubli. W dniu 5 czerwca 1909 r. właściciel fabryki oficjalnie poinformował o ukończeniu produkcji obu elementów.

Dzwon

Fragment papieru firmowego "Bochumer Verein für Bergbau und Gußstahlfabrikation" (źródło: PE-A Izbica Kuj., AP Poznań, sygn. 3, k. 5)

Pewne jest, iż dzwon dla kościoła ewangelickiego w Izbicy Kujawskiej wykonała w 1909 roku firma Bochumer Verein für Bergbau und Gußstahlfabrikation, której tradycje sięgały 1854 roku. Spośród kilku propozycji jakie zaoferowała firma zdecydowano się na wariant 25 calowy o wadze 125 kg o tonie uderzeniowym g (jedyny dla którego podano dokładny opis, szkic oraz cenę końcową).

Remont kościoła ewangelickiego

Widoczne gwiazdy na sklepieniu kościoła namalowane przez Bronisława Krzyżanowskiego w 1928 r. (kolor nienaturalny) (fot. Błażej Nowicki)

Widoczne gwiazdy na sklepieniu kościoła namalowane przez Bronisława Krzyżanowskiego w 1928 r. (kolor naturalny) (fot. Błażej Nowicki)

Budowa kościoła ewangelickiego w Izbicy Kujawskiej trwała 3 lata (1906-1909). Jednak już od połowy lat dwudziestych izbiccy ewangelicy zaczęli coraz bardziej zabiegać o remont świątyni w miasteczku. Na podstawie umowy zawartej w dniu 28 kwietnia 1927 roku kościół zobowiązał się wyremontować Otto Nendze z Izbicy Kujawskiej. Kosztorys remontu, sporządzony przez inżyniera powiatowego w Kole miał wynieść 6.400zł. W kosztach nie uwzględniono pomalowania kościoła. Członkowie Kolegium Kościelnego i Komitetu Budowlanego zobowiązali się wypłacać Ottonowi Nendzemu ustalone wynagrodzenie ratami, tj. 2000 zł po wykończeniu dachu, 2.500 zł po wykończeniu robót wewnątrz kościoła, a resztę w miesiąc po kompletnym wykończeniu. Najprawdopodobniej prace pod kierunkiem Ottona Nendze były ukończone w terminie i członkowie Komitetu Budowlanego oraz Kolegium Kościelnego nie zgłosili żadnych zastrzeżeń co do ostatecznego efektu wykonanych prac. Ponad rok później, w 1928 r. lokalny malarz i artysta, Bronisław Krzyżanowski, zobowiązał się wykonać prace wykończeniowe, tj. malowanie wewnątrz kościoła. Ustalono, że np. sufit miał zostać pomalowany w kolorze błękitnym w gwiazdy, na ścianach miały również znaleźć się napisy z pisma świętego. Koszt prac malarskich wyniósł 1200 zł. Pomimo upływu czasu, spostrzegawcze osoby, które miały być jeszcze okazje we wnętrzu nieczynnej świątyni przez zamurowaniem obu wejść, mogły jeszcze zauważyć ślady prac Krzyżanowskiego na sklepieniu kościoła.

Opisując zabytek nie ulega wątpliwości,że obok treści równie ważna jest dokumentacja fotograficzna. Dzięki Andrzejowi Zającowi, utalentowanemu fotografowi-amatorowi, który zastosował do wykonania zdjęć teleobiektyw o długiej ogniskowej, możemy zobaczyć detale, które trudno dostrzec dokładnie gołym okiem. Link do galerii [zobacz]

opracował: Błażej Nowicki, mail: kontakt@izbica-kujawska.com

na podstawie: Akta Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Izbicy Kujawskiej, Archiwum Państwowe w Poznaniu, sygn. 1-9.