 Po Zdzisławie Marii Wodzińskiej do dzisiejszych czasów zachowało się niewiele pamiątek. To w sumie dość zastanawiające, gdyż z pewnością wraz z mężem była jedną z najbardziej wpływowych i rozpoznawalnych postaci w naszej gminie pod koniec XIX i w pierwszej połowie XX wieku.
Ostatnia dziedziczka dóbr izbickich urodziła się 11 sierpnia 1876 r. w Zagrodnicy, rodzinnym majątku graniczącym z Izbicą Kujawską (Zagrodnica znalazła się w granicach Izbicy Kujawskiej dopiero w 1973 roku, z chwilą odzyskania przez Izbicę praw miejskich). Jej ojcem był Zbigniew Dzierżykraj-Morawski herbu Nałęcz (1841-1889), uczestnik Powstania Styczniowego, a matką Zdzisława z hrabiów Miączyńskich (1851-1876). Ochrzczono ją w izbickim kościele parafialnym w dniu 25 sierpnia 1876 roku, nadając jej imiona Zdzisława Maria Aniela. Pierwsze imię otrzymała po matce, która nie doczekała chrztu córki, gdyż zmarła na 3 dni przed planowaną uroczystością. W wieku 13 lat straciła również ojca i tym samym została sierotą. W ramach podziału majątku rodziców Zdzisławie Marii przypadły dobra izbickie, zaś jej siostrze Joannie (1873-1954) Grochowiska i nieco później zakupiony Mchówek.
W 1897 roku Zdzisława Maria poślubiła Witolda Wodzińskiego herbu Jastrzębiec (1852-1911), który był od niej niemalże dwukrotnie starszy. Wodzińscy nie mieli potomstwa, prowadzili za to w Zagrodnicy ochronkę (czyli dom dziecka) dla około 60 wychowanków. Na przełomie 1909 i 1910 roku wybudowali przy kościele parafialnym kaplicę, w której to pochowani zostali jej rodzice a także jej mąż Witold, który zmarł w dniu 4 października 1911 roku. Jak się okazało, w epitafium w jego nazwisku popełniono błąd (Wodzyński zamiast prawidłowego Wodziński), przez co przez lata nazywano dziedziczkę "panią Wodzyńską". Dziedziczka podarowała dla kościoła parafialnego kosztowną sukienkę na obrazie Matki Bożej. Tak opisał ten fakt ks. kan. Marian Chytrzyński w artykule "Zabytki kościelne w Izbicy" w Kronice Diecezji Włocławskiej (R.18, 1924, s. 17/18) "W r. 1914 p. Wodzińska, właścicielka Izbicy, postanowiła sprawić nową sukienkę, a dla przyozdobienia jej oddała cały garnitur koralowy z kameami w złoto oprawny. I tak: 1) diadem z 7 główkami koralowymi, 2) naszyjnik koralowy z 45 koralami i główką w oprawie złotej, 3) trzy sznury korali drobnych (sztuk 150), 4) szpilka, 5) para kolczyków, 6) brosza koralowa z główką, 7) bransoleta koralowa w oprawie złotej z 7 główkami. Rysunek dla nowej sukienki dał senior architektów warszawskich p. Dziekoński, naśladując płaszcz na obrazie i jego draperie, zrobione przez malarza. Sukienka srebrna została nadto usiana setkami korali, ofiarowanymi na ten cel przez niewiasty z parafii izbickiej, a garnitur koralowy z kameami w złoto oprawny został odpowiednio rozmieszczony, już to w koronach, już w berle, albo jako naszyjnik tak na figurze Najświętszej Maryi Panny, jako też Bożego Dzieciątka. Robotę sukienki, za pośrednictwem J. ks. Galla, obecnie biskupa polowego, wykonała firma Roszkowskiego w Warszawie". Dziedziczka zaś podzieliła się takimi wspomnieniami: "[...]Dnia 28 lutego 1918 r. poddałam się operacji w Warszawie. Byłam bardzo osłabiona i wyczerpana, a czekały mnie inne cztery operacje. Operacje udały się pomyślnie i w ciągu kilku tygodni mogłam być przewieziona do domu rekonwalescentów. Poleciłam się przed operacją M. B. Izbickiej, a proboszcza z Izbicy prosiłam o Msze św. na ten dzień. Tak też się stało. W końcu sierpnia jednak tegoż roku zaniemogłam do tego stopnia, że musiałam się przygotować na śmierć. 31-ego tak się pogorszyło, że już ani ręką ani noga ruszyć nie mogłam. Serce przestawało bić. Nad ranem ks. kanonik Chytrzyński udzielił mi Sakramentu Ostatniego Namaszczenia. Ja jednak nie traciłam nadziei. Ciągle przed oczyma migał mi obraz "Coronaty". Wierzyłam w cud. I cud się stał. Chirurg zdążył przybyć jeszcze na czas i przeprowadzić operację. I dzięki tej operacji do dziś żyję i dziękuję Matce Najświętszej za łaskę udzieloną mnie niegodnej grzesznicy. Zdzisława Wodzińska" (Ks. A. Dobrucki, Izbica Kujawska w promieniach "Coronaty", Włocławek 1947, s.20)
W dniu 8 maja 1920 roku Wodzińska ofiarowała 40 morgów ziemi, wyłączonych z folwarku Zagrodnica, Stowarzyszeniu pielęgnowania chorych pod wezwaniem św. Józefa w Warszawie, gdzie miało zostać wybudowane sanatorium z ambulatorium dla chorych i kaplicą, na wzór sanatorium w Warszawie. Do największej darowizny doszło jednak w 1929 roku, kiedy to Zdzisława Maria Wodzińska ofiarowała majątek o wartości 600 tysięcy złotych Stowarzyszeniu Charystów Diecezji Włocławskiej. Zgodnie z aktem notarialnym sporządzonym w dniu 27 marca 1929 roku majątek ten stanowił 639 hektarów, w tym pola orne, łąki, pastwiska, ogród, stawy rybne, lasy oraz zabudowania gospodarcze i obszerny dom mieszkalny. W zamian za to charyści podjęli się wypełniania aż do śmierci dobrodziejki wszystkich zobowiązań w stosunku do niej, między innymi cały wachlarz świadczeń: 1.000 zł. miesięcznie, 12 q. żyta rocznie, 8 q. pszenicy rocznie, 1 q. jęczmienia rocznie, 30 q. ziemniaków rocznie, 40 kg ryb rocznie, 1 tucznika rocznie oraz 10 litrów mleka dziennie. Dodatkowo charyści mieli za zadanie dbać o kaplicę przy kościele parafialnym oraz odprawiać msze św. w intencji jej rodziców i męża. Na wypadek śmierci dziedziczki obowiązani zostali do odprawiania dziesięciu gregorianek i corocznych mszy św. rocznicowych. W ramach swojej działalności charyści starali się rozwijać także działalność dobroczynną.
Jak potoczyły się dalsze losy majątku przekazanego przez dziedziczkę? Stowarzyszenie Charystów nie było w stanie prowadzić gospodarki majątkiem w taki sposób, by sprzyjać rozwojowi tej placówki. Na Stowarzyszeniu ciążyły długi i z dostępnych dokumentów wynika, iż to charyści wystąpili z propozycją przejęcia całego majątku przez Zgromadzenie Księży Orionistów. W dniu 29 września 1934 roku doszło do oficjalnych rozmów pomiędzy charystami a przedstawicielami Zgromadzenia Orionistów, jak również do podpisania umowy na mocy której z dniem 1 października 1934 roku Księża Orioniści przejęli formalnie cały majątek „Zagrodnica” za cenę 300.000 zł, a w rzeczywistości głównie za spłacenie długów na hipotece i długów wierzycieli. Umowę potwierdzono notarialnie w dniu 14 stycznia 1935 roku. W okresie okupacji hitlerowskiej Zgromadzeniem kierował ks. Mario Zanatta (1909-1974). Wiosną 1940 r. zaczęło grozić niebezpieczeństwo przejęcia całego majątku przez władze okupacyjne, gdyż obok wyeliminowania z życia religijnego języka polskiego władze hitlerowskie konfiskowały również mienie prywatne. W obronie majątku ks. Zanatta oraz ks. Karol Sterpi zwrócili się do włoskiego ministerstwa spraw zagranicznych, aby wystąpiło ono z interwencją w tej sprawie do rządu niemieckiego. Uzasadniano to tym, że majątek należał do zgromadzenia pochodzenia włoskiego. Ostatecznie udało się uniknąć przejęcia majątku przez władze okupacyjne. W 1945 roku wznowiono działalność domu dziecka, który przyjął oficjalną nazwę jako "Zakład Wychowawczy dla Chłopców - Sierot" w Zagrodnicy. W 1952 roku zrezygnowano z prowadzenia domu dziecka, a na jego miejsce sprowadzono ze Zduńskiej Woli nowicjat. Dwa lata wcześniej, w 1950 roku, w ramach szeroko zakrojonej nacjonalizacji majątków rolnych podobny los spotkał kilkaset hektarów należących do Zgromadzenia Orionistów. W 1967 roku państwo przejęło od Orionistów resztę rozparcelowanego majątku, pozostawiając im budynki mieszkalne i w bezpłatnym użytkowaniu 5 hektarów nieruchomości rolnych. W 1970 roku nowicjat został przeniesiony z powrotem do Zduńskiej Woli. W tym samym roku Zgromadzenie Orionistów zgodnie z umową-użyczenia przekazało tę posiadłość Zrzeszeniu Katolików "Caritas". Do dnia dzisiejszego w Izbicy-Zagrodnicy funkcjonuje Dom Pomocy Społecznej dla Dorosłych Zgromadzenia Księży Orionistów.
Zdzisława Maria Wodzińska zmarła w dniu 21 października 1973 roku dożywszy sędziwego wieku 97 lat. Pochowana została na cmentarzu parafialnym w Izbicy Kujawskiej. Spoczęła w bardzo skromnym nagrobku. Na nim widnieje napis "Śp. MARIA WODZYŃSKA żyła lat 97 zm. 21 X 1973 PROSI O MODLITWĘ". Tak, dobrze Państwo widzą, nawet na nagrobku dziedziczki popełniono błąd w nazwisku... Przyznam się Państwu uczciwie, iż nie wiem czy ten błąd w ostatnich latach został skorygowany, nie sprawdzałem tego.
Pisząc tekst opierałem się głównie na dwóch źródłach, mianowicie na artykule autorstwa Krzysztofa Dorcza pt. "Izbicka dobrodziejka, Zdzisława Wodzińska", który zamieszczony został w nr 26 i 27 "Ładu Bożego" z 2003 roku oraz pracy magisterskiej ks. Jarosława Gralickiego pt. "Dom Księży Orionistów w Izbicy Kujawskiej w latach (1934 - 1994)" napisanej w 2006 roku na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.
Na koniec mam przyjemność po raz pierwszy przedstawić Państwu dwie wersje jedynego znanego mi zdjęcia Zdzisławy Marii Wodzińskiej. Pierwsza wersja to czarno-biały oryginał. Druga zaś to wersja w kolorze, zrekonstruowana przeze mnie cyfrowo. Użyłem zarówno narzędzi dostępnych w sieci, jak i podjąłem się dość żmudnych korekt w jednym z popularnych programów graficznych. Z efektu końcowego jestem zadowolony. Mam nadzieję, że i Państwu rekonstrukcja zdjęcia przypadnie do gustu. Niestety do dziś nie wiem kto tak faktycznie dysponuje prawami do czarno-białej wersji fotografii dziedziczki. Z chęcią tę informację uzupełnię na stronie. Zdjęcia zamieszczam w ramach dozwolonego użytku w celach niekomercyjnych na rzecz popularyzacji osoby dziedziczki, rozpowszechnienia jej wizerunku i informacji na temat jej działalności na rzecz Izbicy Kujawskiej jak i mieszkańców tej miejscowości.
Poniżej linki do zdjęć.
BŁAŻEJ NOWICKI
[Zdzisława Maria Wodzińska (kolor)]
[Zdzisława Maria Wodzińska (czarno-biały oryginał)]
|
Ostatnia dziedziczka dóbr izbickich - Zdzisława Maria Wodzińska
Izbica do 1945r.
