ŻYDZI W IZBICY KUJAWSKIEJ

Zarys osadnictwa Żydów w Izbicy

Pierwsze wzmianki o osadnictwie żydowskim w Izbicy Kujawskiej pochodzą z drugiej połowy XVII w. Była ona jedną z zaledwie 8 miast kujawskich, które zasiedlali Żydzi. Z upływem czasu liczba Żydów w Izbicy systematycznie się zwiększała. W 1674 r. w miasteczku było 8 Żydów, a w 1765 r. społeczność żydowska w Izbicy liczyła już 215 osób. Ważnym wydarzeniem dla rozwoju osadnictwa żydowskiego w Izbicy Kujawskiej było nadanie w 1796 r. przez Kacpra Skarbka, ówczesnego właściciela dóbr izbickich przywileju Żydom, który określał m.in. prawa oraz wolność handlu i rzemiosł. Przywilej ten został następnie rozszerzony przez kolejnego właściciela Izbicy – Augustyna Słubickiego.

Od początku XIX wieku następował dalszy gwałtowny wzrost liczby Żydów w Izbicy Kujawskiej. W 1800 r. było 297 Żydów na ogólna liczbę 726 mieszkańców, w 1820 r. 549 na 1159 , w 1827 r. 681 na 1474, w 1857 r. 970 na 2119 osób. W 1897 r. Izbicę Kujawską na 2488 mieszkańców zamieszkiwało już 1250 Żydów. W 1909 r. w Izbicy Kujawskiej było 2662 osób, w tym 1542 Żydów.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości osada Izbica Kujawska stała się częścią powiatu kolskiego w województwie łódzkim. W dniu 21 lutego 1921 r. w związku z przeprowadzanym ogólnopolskim spisem powszechnym, przeprowadzony został w osadzie spis ludności żydowskiej. Osada Izbica Kujawska liczyła 4913 osób, w tym 2108 Żydów. Cała gminę zamieszkiwało 11.819 osób. Dziesięć lat później, w 1931r. przeprowadzony został drugi powszechny spis ludności. Na terenie gminy Izbica Kujawska zamieszkiwało 13 238 osób, z czego 1456 osób było wyznawcami religii mojżeszowej. W lipcu 1936 r. gmina wyznaniowa żydowska liczyła 1548 osób, z czego przeważająca część osób (1525) żyła w samej osadzie . Koncentracja osadnictwa żydowskiego na ulicach położonych niedaleko rynku, w tym oczywiście Izbicy, była charakterystyczna dla miasteczek kujawskich, w tym oczywiście Izbicy. Żydzi skupiali się głównie przy ulicach: Rynek, Kaliskiej (przemianowanej w 1935 r. na Pierackiego, Poznańskiej (później Narutowicza), Garbarskiej, Staromiejskiej, Przyrynek, a także na ulicach Augustowskiej, Aleksandrowskiej, 11 Listopada, Piłsudskiego, Garncarskiej, P.O.W., Krzywej, Żwirki i Wigury, Warszawskiej, Przedeckiej .