PASTOR RICHARD KNEIFEL

Wstęp

Nieocenionym źródłem pomocy przy odtwarzaniu dziejów nieistniejącej już Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Izbicy Kujawskiej są niemieckojęzyczne prace naukowe Eduarda Kneifla (1896-1993), zwłaszcza zaś następujące dwie pozycje: "Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden der Kalischer Diözese" oraz "Die Pastoren der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen". Autor tych monografii był pastorem ewangelickim i jednocześnie doktorem teologii, specjalizującym się w odtwarzaniu dziejów Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego na ziemiach polskich. Temat mniejszości wyznania ewangelicko-augsburskiego z terenu gminy Izbica Kujawska poruszał jeszcze dr Władysław Kubiak w artykule "Parafia i kościół ewangelicki w Izbicy Kujawskiej w latach trzydziestych XX wieku i w okresie okupacji hitlerowskiej w świetle relacji pastora Richarda Kneifla", który ukazał się w 24. tomie Zapisków Kujawsko-Dobrzyńskich. Poniżej zamieszczam biogram pastora Richarda Kneifla, jedynego w historii miasta samodzielnego pastora Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Izbicy Kujawskiej.

RICHARD KNEIFEL (PASTOR PE-A W IZBICY KUJ. W LATACH 1934-1945)

Richard Kneifel (źródło: W.Kubiak, Parafia i kościół ewangelicki w Izbicy Kuj.(...), [w:] Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, t. 24, Włocławek 2009, s. 59)

Pastor Richard Kneifel (w środku) z wiernymi z Pasieki podczas konfirmacji (źródło: W.Kubiak, Parafia i kościół ewangelicki w Izbicy Kuj.(...), [w:] Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, t. 24, Włocławek 2009, s. 65)

Richard Kneifel urodził się 30 października 1904 r. w Kłodawie jako syn sekretarza gminy Otto Kneifla i Olgi z domu Trenkler. Po kilku latach jego rodzice przeprowadzili się do Sompolna. Miał niespełna 14 lat kiedy jego ojciec zmarł w obozie w miejscowości Kupjansk (Kupiańsk) na Ukrainie. W 1924 r. ukończył z wynikiem dobrym gimnazjum w Sompolnie. Od 1 września 1924 r. był uczniem klasy ósmej państwowego gimnazjum (filia niemiecka) w Toruniu. W latach 1926-1931 studiował teologię w Warszawie. W dniu 8 listopada 1931 r. został ordynowany i przydzielony jako wikariusz do parafii w Sompolnie. Był też tam jednocześnie nauczycielem religii. Posługę w Sompolnie Richard Kneifel pełnił przez dwa lata od 1931 do 1933 r. W dniu 3 grudnia 1933 r. w Izbicy Kujawskiej odbyło się spotkanie w sprawie przemiany filiału ewangelicko-augsburskiego na samodzielną parafię, któremu przewodniczył sam Ks. Superintedent Generalny dr Juliusz Bursche z Warszawy. Zebrani wybrali Richarda Kneifla na pastora nowoutworzonej parafii w Izbicy. Obowiązki pastora przejął już 1 stycznia 1934 r., a oficjalne objęcie urzędu nastąpiło 29 września tego samego roku, w przypadający wówczas dzień św. Michała i jednocześnie 25-tą rocznicę poświęcenia kościoła ewangelickiego w Izbicy Kujawskiej. W dniu 1 września 1939 r. został został internowany przez polską policję pod zarzutem stwarzania zagrożenia dla porządku i bezpieczeństwa. Do Izbicy Kujawskiej powrócił w połowie września. Dalej sprawował posługę duchową w niezbyt sprzyjających warunkach, gdyż polityka okupanta dażyła do laicyzacji społeczeństwa, co uderzało również w mniejszość wyznania ewangelicko-augsburskiego. Richard Kneifel wraz z kierownikiem szkoły powszechnej Juliuszem Henke wstawili się za katolickim proboszczem Pawłem Guranowskim, który dzięki temu uniknął deportacji do obozu koncentracyjnego w Dachau. Z chwilą nieuchronnego nadejścia Armii Czerwonej Richard Kneifel w dniu 15 stycznia 1945 r. opuścił Izbicę Kujawską, udając się w kierunku Niemiec. Po opuszczeniu terytorium Polski od lutego do listopada 1945 r. pełnił posługę w Quickborn, następnie od listopada 1945 r. do października 1947 r. w Damnatz nad Łabą. W dniu 15 października 1947 r. przyjął posadę w Breselenz-Wibbese (obecnie część gminy Jameln w niemieckim kraju związkowym Dolna Saksonia). W dniu 1 listopada 1972 r. przeszedł na emeryturę. Jego żoną była Wally z domu Brokop (urodzona 27 lipca 1919 r.) Ze związku miał trójkę dzieci: Ruth, Wally Elisabeth oraz Eberharda (zdjęcie poniżej) Od 1 lipca 1975 roku zaczął spisywać swoje wspomnienia, a prace ukończył w sierpniu tego samego roku. Richard Kneifel zmarł 23 stycznia 1983 r. Pochowany został na cmentarzu w Hitzacker.

Warto odnotować fakt, iż Richard Kneifel był bliskim kuzynem wymienionego przeze mnie we wstępie dra Eduarda Kneifla (ich ojcowie i matki byli rodzeństwem).

Rodzina pastora Richarda i Wally Kneifel z domu Brokop (1980 r.) (dolny rząd od lewej: pastor Richard Kneifel, Wally Kneifel z domu Brokop, pastorówna Ruth Stieber z domu Kneifel; górny rząd od lewej: student muzyki Eberhard Kneifel (dzisiaj kantor) oraz pastor Uwe Stieber; udostępnił: prof. dr Johannes Kneifel)

opracował: Błażej Nowicki, mail: kontakt@izbica-kujawska.com

na podstawie: Akta Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Izbicy Kujawskiej, Archiwum Państwowe w Poznaniu, sygn. 1-9.
Kneifel E., Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden der Kalischer Diözese, Leipzig 1937
Tenże, Die Pastoren der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen
Kubiak W., Parafia i kościół ewangelicki w Izbicy Kujawskiej w latach trzydziestych XX wieku i w okresie okupacji hitlerowskiej w świetle relacji pastora Richarda Kneifla, [w:] Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, t. 24, Włocławek 2009