 W dniu kolejnej rocznicy (114.) oddania do użytku kościoła ewangelickiego w Izbicy Kujawskiej chciałbym zaprosić Państwa do zapoznania się sylwetką biskupa ks. dra Juliusza Bursche, zwierzchnika Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, który w ramach pełnionej funkcji kilkukrotnie odwiedzał Izbicę Kujawską. O ile biskup Bursche jest oczywiście postacią doskonale znaną i cenioną wśród polskich ewangelików czy historyków, o tyle odnoszę wrażenie, że w XXI wieku w szerszych kręgach postać ta nie jest już tak rozpoznawalna, a szkoda... Biskup Bursche był bowiem nie tylko przywódcą największego kościoła protestanckiego na ziemiach polskich, ale też i wielkim patriotą, a za swoją nieugiętą postawę przyszło mu zapłacić najwyższą cenę podczas II wojny światowej.
Juliusz Bursche urodził się 18 września 1861 roku w Kaliszu w rodzinie duchownego luterańskiego. Jego ojcem był Ernest Wilhelm Bursche a matką Matylda z domu Müller. Po ukończeniu gimnazjum w Warszawie, w 1880 roku podjął studia na Wydziale Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu w Dorpacie (obecnie Tartu, Estonia). W 1884 roku objął posadę w Warszawie, w latach 1885-1887 był proboszczem w Wiskitkach-Żyrardowie. W 1888 roku został przeniesiony do Warszawy, gdzie szybko awansował na kolejne stanowiska. Od 1895 roku był drugim pastorem w Warszawie, a w latach 1899-1920 pierwszym pastorem warszawskim. W tym samym okresie w latach 1894-1905 był radcą Konsystorza. W 1904 roku car Mikołaj II mianował ks. Juliusza Bursche Superintendentem Generalnym Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Królestwie Polskim. Podczas I wojny światowej został wysiedlony w 1915 roku przez władze rosyjskie do Orenburga, powrócił na ziemie polskie w lutym 1918 roku. W 1919 roku objął przewodnictwo Komitetu Mazurskiego podczas plebiscytu na Mazurach. Ks. Juliusz Bursche był inicjatorem powołania w 1921 roku Wydziału Teologii Ewangelickiej na Uniwersytecie Warszawskim, otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego z teologii. Ks. Juliusz Bursche był autorem wielu prac dotyczących kościołów ewangelickich, reaktywował pismo "Zwiastun Ewangeliczny", którego był wydawcą w latach 1898-1914. Zwierzchnik Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego nierzadko inicjował akcje mające chronić polskich ewangelików na Mazurach i Śląsku przed germanizacją. Dzięki jego staraniom weszła w życie "Ustawa o stosunku państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego" z 1936 roku, zgodnie z którą został wybrany w lipcu 1937 roku zwierzchnikiem Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego z tytułem biskupa. Bursche sprzeciwiał się narodowosocjalistycznej indoktrynacji w kościele luterańskim, odmawiał ordynowania osób o poglądach narodowosocjalistycznych. W chwili wybuchu II wojny światowej nie chciał opuścić Warszawy, uległ dopiero pod wpływem próśb członków rodziny. W odróżnieniu do wielu prominentnych polskich polityków i części wysokich rangą wojskowych, którzy w popłochu opuszczali kraj, biskup Bursche schronił się w Lublinie, gdzie prowadził zwykłe czynności duszpasterskie. Tutaj w dniu 3 października 1939 roku aresztowany przez gestapo, a następnie przewieziony do Berlina na przesłuchania. W lutym 1940 roku przewieziono go do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen-Oranienburg. Odrzucił niemieckie propozycje wyrzeczenia się polskości, co podkreślała krajowa prasa konspiracyjna. Wielokrotnie torturowany, zmarł z z wycieńczenia w szpitalu Moabit, co miało miejsce najprawdopodobniej w dniu 20 lutego 1942 roku. Rodzinie nie wydano prochów biskupa Burschego. Los jego szczątków pozostawał nieznany przez 75 lat. W 2017 roku dzięki zachowanym dokumentom odkryto, iż urna z prochami pochowana została Miejskim Cmentarzu przy Humboldtstrasse w Berlinie Reinickendorf, zaś symbliczny grób Burschego znajduje się na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie.
Jak już wspomniałem na wstępie, ks. Juliusz Bursche kilkukrotnie odwiedzał Izbicę w związku z pełnioną przez niego funkcją. Był on obecny w dniu uroczystego oddania do użytku kościoła w dniu 29 września 1909 roku. W 1911 oraz 1926 roku przeprowadzał rutynowe wizytacje w izbickim filiale. Podobnie było w dniu 3 grudnia 1933 roku, kiedy to przewodniczył ogólnemu zgromadzeniu wiernych w Izbicy, podczas którego podjęto decyzję o powołaniu z dniem 1 stycznia 1934 roku Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Izbicy Kujawskiej, wtedy wybrano również ks. Richarda Kneifla na jej pierwszego pastora. Superintendent Generalny Bursche był również obecny na Jubileuszu 25-lecia (więcej) w dniu 29 września 1934 r. Juliusz Bursche już jako biskup Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w 1938 roku dokonał poświęcenia budynku plebanii ewangelickiej w Izbicy. Biorąc pod uwagę rangę i znaczenie ks. Juliusza Burschego, ze smutkiem stwierdzam, iż zdecydowana większość prac dotycząca historii Izbicy Kujawskiej całkowicie pomija jego osobę i jego wizyty w naszym miasteczku.
Postać biskupa Juliusza Burschego była przedmiotem kilku monografii (m.in: E. Alabrudzińska, Juliusz Bursche (1862-1942) - zwierzchnik Kościoła ewangelicko-augsburskiego w Polsce. Biografia, Toruń 2010; T. Wegener, Juliusz Bursche biskup w dobie przełomów, Bielsko-Biała 2003; W. Gastpary, Biskup Bursche a sprawa polska, Warszawa 1972; E. Kneifel, Bischof Dr. Julius Bursche. Sein Leben und seine Tätigkeit (1862–1942), Vierkirchen über München 1980)
Warto dodać, że wczoraj na rynku wydawniczym ukazała się nowa pozycja zatytułowana "Juliusz Bursche - myśli, działalność i dziedzictwo", oto fragment jej opisu ze strony Wydawnictwa Naukowego Scholar: "Monografia zbiera teksty Juliusza Burschego, prezentuje recepcję jego myśli od czasów rozbiorowych, a także współczesne badania i interpretacje. Jest to tom wieloautorski, przybliżający sylwetkę biskupa oraz jego dziedzictwo, w tym pośmiertne docenienie jego działalności i dorobku intelektualnego. Wybory, jakich dokonywał, miały ogromne znaczenie dla dużej społeczności obywateli Polski międzywojennej, wzbudzały więc ogromne emocje, a także krytykę długo po ostatniej wojnie. Dowody jednoznacznej aprobaty i docenienia ze strony państw polskiego i niemieckiego przyszły wiele lat po jego śmierci, a książka ta jest także ich zapisem."
Życie biskupa Burschego było również przedmiotem zainteresowania ze strony filmowców. W 2019 roku światło dziennie ujrzał fabularyzowany dokument "Tę rodzinę trzeba wytępić", który przybliżał losy zwierzchnika Kościoła luterańskiego w Polsce. Tytuł zaczerpnięto wprost z tłumaczenia z języka niemieckiego na polski zapisku Heinricha Himmlera na aktach rodziny Bursche, który brzmiał: "Diese Familie ist auszurotten".
Wraz z artykułem zamieszczam:
1. Zdjęcie ks. Juliusza Burschego z 1905 roku, zrekonstruowane cyfrowo i pokolorowane
2. Skan pisma z mianowaniem ks. Richarda Kneifla pastorem parafii w Izbicy z podpisem Superintendenta Generalnego ks. Juliusza Burschego
3. Wizerunek kościoła ewangelickiego na pocztówce z okresu II wojny światowej
4. Strona tytułowa + wyklejka egzemplarza roboczego siódmego wydania Małego Katechizmu Doktora Marcina Lutra w opracowaniu ks. Aleksandra Schoeneicha, który został zatwierdzony w dniu 16 października 1937 roku przez Konsystorz Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, na którego czele stał biskup dr Juliusz Bursche (unikat z mojego prywatnego księgozbioru)
5. Skan okładki nowej książki o biskupie oraz link do jej spisu treści
6. Link do dokumentu "Tę rodzinę trzeba wytępić", który można obejrzeć za darmo w sieci.
BŁAŻEJ NOWICKI
[Juliusz Bursche, Superintendent Generalny Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, zdjęcie z 1905 roku]
[Skan pisma z mianowaniem ks. Richarda Kneifla pastorem parafii w Izbicy z podpisem Superintendenta Generalnego ks. Juliusza Burschego ]
[Kościół ewangelicki w Izbicy Kujawskiej]
[Strona tytułowa + wyklejka egzemplarza roboczego siódmego wydania Małego Katechizmu Doktora Marcina Lutra w opracowaniu ks. dra Aleksandra Schoeneicha, który zatwierdzony został przez Konsystorz Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w dniu 16 października 1937 roku, na którego czele stał biskup dr Juliusz Bursche]
[Okładka najnowszej książki pt. "Juliusz Bursche, myśli, działalność i dziedzictwo"]
[Spis treści książki pt. "Juliusz Bursche, myśli, działalność i dziedzictwo"]
["Tę rodzinę trzeba wytępić", film dokumentalny o biskupie dr Juliuszu Bursche]
[Skomentuj na Facebooku]
|
Biskup Juliusz Bursche a Izbica (SYLWETKA + SKANY + FILM)
Izbica do 1945r.
