Rzadko publikuję teksty poświęcone mniejszym miejscowościom w gminie Izbica Kujawska. Nie oznacza to jednak, że na stronie Izbica Kujawska Online nie ma dla nich miejsca. Dzisiejszy materiał dotyczyć będzie historii kościoła parafialnego w Błennej. Skąd ten wybór? W ostatnich dniach pozyskałem oryginalną "Pamiątkę z Błenny" z 1881 roku, której podpis brzmi "Wizerunek kościoła i cudownego obrazu w Błenny (Powiat Kolski)”. Moją uwagę przykuła przede wszystkim piękna litografia kościoła w Błennej, którą w 1880 roku wykonał Władysław Główczewski (1843-1905), znany warszawski litograf i wydawca, specjalizujący się w chromolitografii. Główczewski w swoim zakładzie wykonywał m.in. tablice ilustracyjne do wydawnictw naukowych, przyrodniczych i medycznych, a także dyplomy i okładki. "Pamiątka z Błenny" w dniu 30 lipca 1880 roku została zatwierdzona przez cenzurę, jak zresztą każda publikacja ukazująca się na terenie ówczesnego zaboru rosyjskiego. Na verso mamy z kolei „Modlitwę do Matki Boskiej”. Publikację zatwierdziły w dniu 22 marca 1881 roku ówczesne władze kościelne diecezji kujawsko-kaliskiej.
Uważam, że wspomniana wyżej litografia daje dobry powód do tego, by opisać tutaj w dużym skrócie dzieje parafii w Błennej. Skupię się jednak głównie na dziejach samego kościoła, mniej zaś na opisie kultu obrazu Matki Bożej, ponieważ dla autora tego tekstu kult obrazów i świętych oraz mariologia są całkowicie obce.
Pierwsza wzmianka o istnieniu kościoła pochodzi z 1489 roku. Nie są znane jego szczegółowe losy, ale najprawdopodobniej uległ on zniszczeniu, gdyż w 1517 roku konsekrowano nową, drewnianą świątynie. Fundatorem kościoła był Wojciech Ruszkowski, podstoli brzeski, który najprawdopodobniej w tym czasie był dziedzicem Błennej. Z upływem lat szybko okazało się, że kościół nie jest w stanie pomieścić wszystkich wiernych, w tym coraz liczniej przybywających pielgrzymów, potwierdzał to zresztą zachowany dokument z 1711 roku. Zaszła więc potrzeba budowy nowego obiektu. Cel ten udało się zrealizować w latach sześćdziesiątych XVIII wieku. Do wybudowania nowego, większego kościoła w dużym stopniu przyczynił się kolator Bielecki, wspierany przez ówczesnego proboszcza parafii Ludwika Berkowskiego. Drewniany obiekt pokryty dachówką poświęcono w 1765 roku. Proboszcz parafii wyposażył kościół w niezbędne sprzęty i szaty liturgiczne, założył również bibliotekę parafialną. Ołtarz z obrazem Matki Bożej, główny cel pielgrzymek, umieszczony był w kaplicy od strony północnej. Nowy kościół wkrótce także stanie się za mały i nie będzie mógł pomieścić wszystkich wiernych. Duży wpływ na popularyzację Błenny jako ośrodka maryjnego miał z pewnością dekret papieża Piusa VI z 1786 roku o udzielaniu odpustów tym, którzy odwiedzali to miejsce. Liczba pielgrzymek ciągle wzrastała, a około 1844 roku pojawiają się pierwsze pielgrzymki zorganizowane z Przedcza, Kłodawy, Chodcza i Dąbrowic. Niestety, protokoły wizytacji z 1836 i 1841 roku świadczyły już o fatalnej kondycji budynku i konieczności przeprowadzenia pilnego remontu, ze wskazaniem na budowę nowej świątyni. W 1859 roku parafię obejmuje ks. Michał Orzechowski. Zdaje on sobie sprawę ze złego stanu technicznego drewnianego kościoła i podejmuje decyzję o dobudowaniu kaplicy murowanej do istniejącej jednej ściany murowanej, którą to wcześniej wybudował poprzedni proboszcz, ks. Wojciech Kaszyński. Prace szybko posuwały się do przodu. Już w 1861 roku cały kościół był murowany. W latach 1876-1877 przeprowadzono prace wykończeniowe. Duży wkład finansowy w budowę mieli Anna ze Złotnickich Dąbrowska, Magdalena Złotnicka oraz parafianie. Kościół wzniesiono w stylu klasycystyczno-eklektycznym na planie krzyża, dach pokryto blachodachówką. We wnętrzu ustawiono pięć ołtarzy, m.in. w ołtarzu głównym umieszczony był wizerunek św. Małgorzaty, patronki kościoła. Obraz Matki Bożej znajdował się nadal w kaplicy północnej. Kościół został konsekrowany w dniu 12 czerwca 1878 roku przez biskupa Wincenta Teofila Chościaka-Popiela. Uroczystość uświetnił m.in. występ orkiestry katedralnej z Włocławka. W okresie I wojny światowej ucierpiało wyposażenie kościoła, zrabowano organy oraz jeden z dwóch kościelnych dzwonów. W trakcie gruntownego remontu kościoła w latach 1923-1933 m.in poszerzono prezbiterium, otynkowano zewnętrzne ściany i wieżę, zaś dach pokryto blachą. Wprawiono także nowe okna. Wybuch II wojny światowej zahamował rozwój parafii. Kościół pozostawał zamknięty w okresie od października 1941 roku do stycznia 1945 roku. Znaczna część wyposażenia została wywieziona, w tym dzwony i metalowe naczynia liturgiczne. Powojenny remont kościoła przeprowadzono w latach 1945-1948. W 1958 roku urząd proboszcza objął ks. Lucjan Zielonkiewicz, który podjął decyzję o przeniesieniu obrazu Matki Boskiej z ołtarza bocznego do ołtarza głównego. Swoją decyzję tłumaczył głównie niezadowalającymi warunkami oświetleniowymi w kaplicy i jej małą pojemnością. Zmiana zatwierdzona została przez bpa Antoniego Pawłowskiego. Kolejne trzy dekady to okres względnej stagnacji, przeprowadzano głównie doraźne remonty. W 1995 roku proboszczem parafii został ks. Waldemar Pasierowski i pełnią on tę funkcję do dziś. Za jego kadencji odnowiono całkowicie wnętrze kościoła wraz z wymianą instalacji elektrycznej i montażem nowego ogrzewania. Ponadto wymieniono więźbę dachową , dach pokryto miedzią, wykonano nowe elewacje i odnowiono parkan wokół kościoła. W 2014 roku kościół w Błennej z obrazem Matki Boskiej podniesiony został do rangi sanktuarium diecezjalnego.
Tak oto w skrócie prezentują się dzieje parafii w Błennej. Bardzo pomocna przy pisaniu tekstu, obok strony internetowej parafii, okazała się publikacja autorstwa Krystyny Pawłowskiej pt. "U łaskawej Księżnej Kujaw w Sanktuarium w Błennej" wydanej w 2012 roku przez Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. Nie znam kryteriów doboru materiałów graficznych do wspomnianej wyżej książki, ale niestety nie znalazło się w niej miejsce dla "Pamiątki z Błenny" z litografią Władysława Główczewskiego. Szkoda, bo jest wielce prawdopodobne, że mamy tu do czynienia z pierwszym, utrwalonym pełnym wizerunkiem kościoła po zakończeniu jego budowy. Proszę zwrócić uwagę, że litografia powstała zaledwie dwa lata po konsekracji kościoła, która miała miejsce w 1878 roku. Omawiana praca Główczewskiego nie jest jednak jedyną grafiką artystyczną kościoła parafialnego w Błennej. W 3. tomie książki autorstwa Alojzego Fridricha pt. "Historye cudownych obrazów Najświętszej Maryi Panny w Polsce" wydanej w 1908 roku również odnajdziemy m.in. wizerunek kościoła w Błennej. W tym przypadku mamy uwieczniony jedynie fragment kościoła.
Oczywiście dzielę się z Państwem „Pamiątką z Błenny” w postaci cyfrowych skanów. Publikuję również grafikę kościoła wydaną w 1908 roku. Linki poniżej. Zachęcam do komentowania materiału na Facebooku.
BŁAŻEJ NOWICKI
[Pamiątka z Błenny z wizerunkiem kościoła i cudownego obrazu w Błennej] [Wizerunek kościoła w Błennej, litografia z 1880 roku autorstwa Władysława Główczewskiego] [Wizerunek obrazu Matki Boskiej w kościele parafialnym w Błennej, litografia z 1880 roku autorstwa Władysława Główczewskiego] [Verso Pamiątki z Błenny z Modlitwą do Matki Boskiej] [Kościół parafialny w Błennej w publikacji z 1908 roku]
[Skomentuj na Facebooku]
|